Đông tuần Quá An Lão - Lê Thánh Tôn

Tóm Tắt Tiểu Sử

Lê Thánh Tông tự là Tư Thành có tên huý là Hạo, con trai út của Lê Thái Tông và bà Ngô Thị Ngọc Giao - con gái Thái Bảo Ngô Từ. Lê Tư Thành sinh ra tại chùa Huy Văn - nay ở phía trong ngõ Văn Chương, phố Tôn Đức Thắng (Hàng Bột cũ), Hà Nội. Sống giữa chốn dân gian từ nhỏ đến năm lên 4 tuổi. Mẹ Nhân Tông khi đó đang buông rèm nghe chính sự, cho đón Tư Thành về ở trong cung rồi phong làm Bình Nguyên vương hằng ngày cùng vua Nhân Tông và các vương hầu khác học tập tại toà Kính Diên. Tư Thành chăm chỉ học tập, dáng dấp đoan chính, thông tuệ hơn người, được vua Nhân Tông rất yêu quý.

Lê Thánh Tông sinh ngày 20 tháng 7 năm Nhâm Tuất - 1442. Ngày 6 tháng 6 năm Canh Thìn - 1460, các quan đại thần phế truất Nghi Dân, rước Tư Thành - lúc đó 18 tuổi - lên ngôi vua.

Lê Thánh Tông hết lòng chăm lo việc nước: mở khoa thi, kén chọn hiền tài, khuyến khích sản xuất nông nghiệp, mở mang ngành nghề, mở rộng giao lưu buôn bán, ban hành chế độ quân điền, coi trọng việc bảo vệ biên giới quốc gia. Bản đồ biên giới quốc gia Đại Việt được hoàn thành dưới triều Lê Thánh Tông.

Bộ luật Hồng Đức nổi tiếng mang niên hiệu vua Lê Thánh Tông còn lại cho đến nay là một trong những bộ luật hoàn chỉnh và có nhiều điểm tiến bộ nhất dưới thời phong kiến nước ta.

Bộ Đại việt sử ký toàn thư do sử quan Ngô Sĩ Liên biên soạn năm Kỷ Hợi - 1479 dưới sự chỉ đạo của vua Lê Thánh Tông.

Lê Thánh Tông còn lập ra Hội Tao Đàn gồm 28 ông tiến sĩ giỏi văn thơ nhất nước thời đó gọi là "Tao Đàn nhị thập bát tú" do nhà vua làm nguyên suý.

Năm 1497, Lê Thánh Tông mất, ở ngôi 37 năm, thọ 56 tuổi, táng ở Chiêu Lăng.

***


東巡過安老 
黎聖宗 

窅窅關河路幾千， 
北風有力送歸船。 
江含落日搖孤影， 
心逐飛雲息萬緣。 
霜露霝時無綠樹， 
桑蔴深處起青煙。 
海山離異窮逾目， 
只見雄雄亙碧天。 

Đông tuần quá An Lão 
Lê Thánh Tông 

Diểu diểu quan hà lộ kỷ thiên, 
Bắc phong hữu lực tống quy thuyền. 
Giang hàm lạc nhật dao cô ảnh, 
Tâm trục phi vân tức vạn duyên. 
Sương lộ linh thì vô lục thụ, 
Tang ma (1) thâm xứ khởi thanh yên. 
Hải sơn ly dị cùng du mục, 
Chỉ kiến hùng hùng cắng bích thiên. 

--Dịch nghĩa:-- 

Đi tuần phía đông qua xứ An Lão (2) 

Man mác quan hà, đường xa mấy ngàn dặm, 
Gió bắc thổi riết đưa thuyền quay về. 
Mặt trời in đáy sông, chập chờn chiếc bóng, 
Tấm lòng theo mây nổi, tắt mọi ưu phiền. 
Gặp buổi sương lạnh, không còn cây nào xanh tốt, 
Giữa ruộng dâu, đay, những làn khói biếc bốc lên. 
Bao núi và bể chạy dài từng dải, mắt nhìn khôn dứt, 
Chỉ thấy cả một cảnh hùng vĩ, kéo ngang qua nền trời xanh. 

(1) Ma: có hai nghĩa:

- Đại ma 大麻 cây gai, đay. § Có khi gọi là hỏa ma 火麻 hay hoàng ma 黃麻. Có hai giống đực và cái, giống đực gọi là mẫu ma 牡麻, giống cái gọi là tử ma 子麻. Sang tiết xuân phân mới gieo hạt, trước sau tiết hạ chí mới nở hoa, sắc trắng xanh xanh. Hạt nó ăn được.
-  Hồ ma 胡麻 cây vừng, có khi gọi là chi ma 脂麻 hay du ma 油麻. § Hạt nó có hai thứ đen và trắng. Tương truyền Trương Khiên 張騫 đem giống ở Tây Vực 西域 về, nên gọi là hồ ma.

(2) An Lão: tên một huyện thuộc Hải Dương, nay thuộc 
ngoại thành Hải Phòng.

***

Dịch Thơ


Đi tuần phía đông qua xứ An Lão

Dặm ngàn non nước , ôi xa vời ,

Gió bấc xuôi thuyền thổi chẳng ngơi .

Bóng xế chập chờn làn sóng nước ,

Ưu phiền lắng sạch áng mây trôi .

Sương lam thời tiết cây xơ xác ,

Khói biếc vừng dâu , ruộng mịt mờ .

Núi biển chập chùng dài mút mắt ,

Vắt ngang hùng vĩ ngát xanh trời .

                            Mailoc

***

Đi Tuần Phía Đông Qua An Lão

Mịt mịt dậm ngàn cảnh núi sông

Thuyền đi ngược gió khó xuôi dòng

Mặt trời in bóng lung linh nước

Tâm sự nương mây thắc thỏm lòng

Sương móc giăng mờ cây nhạt sắc

Dâu mè trải rộng biếc mây trong

Chập chùng núi biển xa tầm mắt

Hùng vĩ nằm ngang nối khoảng không.

                                   Quên Đi

***

TUẦN DU PHÍA ĐÔNG NGANG QUA XỨ AN LÃO

Diệu vợi quan hà đường vạn dặm,
Bắc phong vi vút thổi thuyền về.
Lung linh chiếc bóng sông vờn nắng,
Lơ lửng riêng lòng gởi áng mây.
Sương móc cây xanh vương trắng xóa,
Dâu đay rừng phủ khói mờ bay,
Chập chùng hùng vĩ dôi tầm mắt,
Chỉ thấy trời xanh núi biển bày !
                             Đỗ Chiêu Đức
***

      Tuần Du Qua An Lão

Quan hà ngàn dặm xa vời vợi

Lối cũ thuyền về theo gió đưa

Nắng xuống, lung linh in bóng chiếc

Mây bay lờ lững gợi hồn thơ

Sương buông trắng xóa rừng xa thẳm

Khói tỏa xanh lam bãi mịt mờ

Núi biển, chân trời xa mút mắt

Nguy nga hùng vĩ cành chiều mơ.

             Phương Hà phỏng dịch

***

    Nhà Vua Du An Lão

Núi non trùng điệp xa vời vợi,

Rẻ nước thuyền vua lướt sóng đưa.

Gió nhẹ dòng sông, bơi tách bến,

Mưa bay bãi cát, thả hồn thơ.

Danh lam sương khói đây An Lão,

Thắng cảnh mây ngàn đó mịt mờ.

Rừng thẳm quan quân  lo hộ giá,

Giang sơn cẩm tú đẹp như mơ !

                Mai Xuân Thanh 

       Xin góp lời thơ họa, kính bút.

         Ngày 28 tháng 01 năm 2015