NHẬT TRƯỜNG | MƯỜI ĐẦU NGÓN TAY | NHẠC VÀNG TRƯỚC 75

Nếu Trong Thơ Vắng Tiếng Nhạc

Nếu trong thơ không có nhạc, thơ sẽ ra sao, thơ có còn là thơ chăng?

Cùng nhìn lại các thể thơ xưa, như Lục Bát hay Thơ Mới của Việt Nam. Cổ Thể, Cận Thể của Trung Hoa... khi đọc lên ta cảm nhận được sự du dương, trầm bổng. Muốn được thế, phải hội đủ hai yếu tố:

Gieo Vần và Bằng Trắc trong các câu thơ phải được sắp xếp sao cho thuận miệng xuôi tai. 

Vì thế nên nhiều người quan niệm "Trong thơ phải có nhạc. Không có nhạc thì không còn là thơ"...

Nói chung, muốn có nhạc trong thơ, phải chăng điều quan trọng chính là gieo vần và bằng trắc ở mỗi câu phải hợp lý.

Rõ hơn Thơ phải có Vần, có Điệu, nếu không, không thể gọi là Thơ.

Đúng thế chăng?

Để tìm câu trả lời, chúng ta thử xem lại một vài bài của dạng thơ "Nổi Loạn", đã phá bỏ mọi luật lệ, từ câu chữ đến gieo vần, xuất hiện vào những năm đầu của hậu bán thế kỷ 20 đó là Thơ Tự Do.

Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Cung Trầm Tưởng, Nguyên Sa...có thể coi là những nhà thơ đại diện cho phong trào Thơ Tự Do. Tuy vẫn có những bài thơ có các câu gieo vần với nhau, nhưng các nhà thơ Tự Do sáng tác rất nhiều bài không hề gieo vần. Có lẽ Tiếng Việt vốn đã là nhạc, có đủ Ngũ Âm (do dấu Ngã và Hỏi tương đồng coi như là một), nên các vị ấy bỏ qua vấn đề gieo vần, chỉ sắp xếp Bằng Trắc để giữ chất nhạc trong thơ.

Thơ Thanh Tâm Tuyền:

...Khi tỉnh dậy

Chẳng một ai ôm mình
Ðêm dài tiếng kèn thê thiết
Thổi trên môi ung độc người nhạc sĩ đen
Tội lỗi nhét đầy con mắt ngây ngô
Kể lể toàn truyện tình vô vọng
Với một mình cấu lấy tóc mình...

                    (trích "Tên Người Yêu Dấu")

...Ai xui rằng mùa măng chưa tới

Mà mùa về măng thôi chẳng ngọt
Vườn măng rừng tháng sáu đêm sâu
Muốn làm người học trò mười bảy tuổi

Ðạp xe trên đường đồng
Bông mía trắng những căn nhà ngủ dưới cây
Sẽ thăm những bà con thân thuộc
Một người em hay một bà dì
Trời sẫm...

(trích "Bao Giờ")

hay của "Nguyên Sa"

...Tôi trân trọng mời em dự chuyến tầu tình ái.  

Trong một phút, một giây cuộc hành trình sẽ mở.  

Tôi mời em.  

Trân trọng mời em cùng đi, cùng khai mạc cuộc đời.

Tôi mời em đi ngay không cần lấy vé...  

Còn nếu cần thì tôi sẽ làm người bán vé...  

Vé có thể là những lá thư xanh.  

Tầu là gian nhà rất nhỏ... (trích "Mời" )

hay của Trần Vấn Lệ:

...Phải chi thơ chỉ là hai chữ

Vàng, Đá, cho Tình hóa núi non, chẳng có vai ai kề vác nổi để Tình muôn thuở đứng cô đơn! 

Ta cân nhắc mãi bài thơ mới, hình thức nằm trong chữ với câu?

Ngắn quá, có ai trân trọng nó? Lê thê thì sợ mắt ai đau… 

Chữ Tình, rút lại thành con số.

Thơ, lẽ nào thơ mỗi một dòng?

Thôi, cứ nối chơi, rồi để đó, cất dành làm củi sưởi đêm Đông! 

Biết đâu mai mốt em về nhỉ, nhìn chữ Tình tôi, em viết thêm – hai chữ Tình Yêu, rồi bốn chữ, Tình Yêu Thắm Thiết!

Cảm ơn em! (trích "Bài Thơ Một Chữ")

Đọc qua những bài thơ Tự Do trên, từ trong âm điệu, có gì rất ư quen thuộc, làm tôi nhớ đến một đoạn văn xuôi, đó là truyện ngắn "Tôi Đi Học" của Thanh Tịnh, âm điệu cũng thật nhẹ nhàng êm ái. Nếu đem ngắt đoạn văn xuôi này thành từng câu, cho hình thức giống như một bài thơ:

"Hằng năm cứ vào cuối thu,

lá ngoài đường rụng nhiều

và trên không có những đám mây bàng bạc,

lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm hoang mang của buổi tựu trường...

...Buổi sáng mai hôm ấy,

một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh.

Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên tôi thấy lạ.

Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi,

vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: "Hôm nay tôi đi học"...

Thật du dương với Hình, Ý, Thanh, Sắc đủ cả, độ trầm bổng so với các bài thơ trên không hề kém cạnh. Đây có thể xem là một bài Thơ Tự Do chăng?

Từ câu hỏi này, tôi lại có ý nghĩ "Phải chăng Thơ Tự Do chỉ là những bài văn xuôi được ngắt câu một cách hợp lý?".

Qua những thí dụ trên, chúng ta cũng nhận ra một điều: Sự trầm bổng của Bằng Trắc trong câu thơ chưa đủ, cần phải gieo vần mới có thể đạt được tiếng nhạc trong thơ.

Có thể sẽ có ý kiến cho rằng Thơ Tự Do không phải chỉ phá bỏ các qui luật, mới gọi là Thơ Tự Do, mà còn những yếu tố khác, như sự diễn đạt tư tưởng, đối chọi, ray rức, cuồng loạn, hay chống đối với chính mình trong thơ... đôi lúc dẫn đến sự mù mờ khó hiểu, dẫn dắt người đọc đến cảnh giới trừu tượng... đó mới được gọi là Thơ Tự Do!

Với cá nhân tôi, không quan tâm đến ý thơ sâu sắc, hay khó hiểu. Trước hết thơ phải êm ả như cơn gió làm dịu mát lòng người. Phải líu lo như tiếng hót của Họa Mi vào buổi bình minh. Phải thổn thức như tiếng độc huyền cầm trong đêm vắng. Phải như áng mây tạo nét đẹp cho bầu trời. Phải như những cánh hoa mang hương thơm đến với người...từ đó sẽ đem lại cho người đọc cảm giác lâng lâng sảng khoái.

Thơ không phải là câu đố. Không phải tiếng đàn chỏi nhịp. Không phải là tiếng chim lạc đàn. Không phải là cái gì lạ lẫm từ một tinh cầu nào đó...

Có lẽ chính vì vậy mà Thơ Tự Do ít được giới làm thơ yêu thích, dù đã trải qua khoảng gần 70 năm(*).

Huỳnh Hữu Đức

(*) Năm 1956 đánh dấu sự ra đời của Thơ Tự Do qua tập thơ "Tôi không còn cô độc" của Thanh Tâm Tuyền.

Covid - 19

 

Siêu vi Vũ Hán tung hoành

Khiến dân lao động phải đành ngồi không

Gia đình chịu cảnh long đong

Con thơ vợ yếu mà lòng tái tê

Giận thay lắm kẻ u mê

Hám danh hám lợi hả hê bợ Tàu(*)

Thấy đời dạ cứ quặn đau

Bất tài vô tước nhìn nhau lệ tràn

Cúm Trung Quốc rất dễ lan

Mau mau ngừa tránh chàng ràng khổ thân.

                                     Quên Đi

 

(*) nhiều người vì đồng tiền mà tổ chức đưa người Trung quốc nhập cảnh trái phép vào Việt Nam.

 

Chín dòng sông hò hẹn - Trúc Phương - Ca sĩ Đình Văn

Làng Quê

Bài Xướng:

                 Làng Quê

Làng quê cuộc sống rất thanh bình
Uốn lượn dòng sông nước chảy quanh
Gà mẹ dẫn con lời ríu rít
Tàu dừa đón gió lá rung rinh
Chống thuyền ông lão buông chèo ngắm
Câu cá thằng con dõi mắt nhìn
Thấp thoáng đàn cò bay trắng xoá
Lục bình hoa tím nở xinh xinh

                             songquang
                              20200819
***
Các Bài Họa:


Làng Tôi Giàu Đẹp

Làng tôi vang bóng sống yên bình
Hồ cá, luỹ tre, lối lượn quanh
Gia súc cả bầy không kẻ trộm
Của tiền thả cửa chẳng ai rinh
Meetings đồng phục cho người ngắm (*)
Trù Mật vang danh hiếu khách nhìn
Nền nếp tôn ti cha mẹ khỏe
Kỷ cương trật tự mái nhà xinh...

                    Mai Xuân Thanh
                    Ngày 20/08/2020

(*) Meeting: tập họp đồng bào, trai thanh gái lịch,
đồng phục chỉnh tề kéo nhau đi dự lễ, rất đông vui,
cũng là cơ hội cho các cô cậu làm quen thân thiện.

***
                 Đất Nước

Nước Việt giờ đây khó lặng bình
Tàu bay thuyền lạ cứ vờn quanh
Ăn sung mặc sướng bao người hám
Bắt cá hai tay lắm kẻ rinh
Công khó ông cha ra sức giữ
Mà sao con cháu mắt trơ nhìn
Bốn ngàn năm sử còn lưu lại
Đất nước Tiên Rồng mãi đẹp xinh.

                                 Quên Đi
***
               Lịch Sử

Nhớ lại Việt Nam lúc thịnh bình
An toàn thôn xóm khỏi rào quanh
Đồng xa bát ngát không người chấp
Biển rộng mênh mông chẳng kẻ rinh
Thuở trước yêu dân luôn gắng dựng
Ngày nay mất đất lại im nhìn
Bao năm dấu tích còn ghi chép
Trận chiến Bạch Đằng nét sử xinh 

                              Kim Oanh

Sắc Thu

Trời thu như nhuộm sắc vàng
Khiến cho lòng chạnh mơ màng bóng xưa
Trời thu hiu hắt nắng thưa
Thời gian vun vút vẫn chưa thấy người
Trời thu giờ bặt tiếng cười
Đợi chờ đăng đẳng mấy mươi năm dài
Trăng thu chênh chếch về tây
Cung đàn lỡ nhịp đong đầy vấn vương
Trăng thu trải khắp nẻo đường
Biết ai có nhớ chữ thương vẫn còn
Trăng thu nay cũng héo hon
Đợi tình nhân khiến mỏi mòn lòng đau
Gió thu lay động cành đào
Cơn ngâu rả rít nghe sao não nề
Gió thu khơi nỗi buồn về
Trông người vạn dặm ủ ê tháng ngày
Gió thu đưa lá vàng bay
Chữ tình sao lại đắng cay hỡi tình.
                                   Quên Đi

MỘT MÌNH (Thanh Tùng) - Nguyên Khang

Câu Chuyện Thú Vị

Một người cha nói với con gái: Con tốt nghiệp loại giỏi, nó là của con. Đây là chiếc xe Cha đã mua được nhiều năm trước...nó đã vài chục năm tuổi.Nhưng trước khi Cha đưa nó cho con, con hãy mang nó đến trung tâm mua xe đã qua sử dụng và nói với họ rằng con muốn bán nó để xem họ sẽ trả cho con được bao nhiêu.

Cô con gái đi đến bãi xe cũ, quay về báo cho Cha: Họ đề nghị con 100 đôla vì nó trong rất thảm hại. Nguời Cha nói: " Đưa nó đến tiệm cầm đồ". Cô con gái đến tiệm cầm đồ, quay về cho Cha biết." Cửa hàng đề nghị 1000 đô la vì đây là một chiếc xe rất cũ. " Người Cha yêu cầu con gái đem xe đến câu lạc bộ xe hơi và cho những người ở đó xem.
Cô con gái đem xe đến câu lạc bộ, trở về và nói với Cha mình. Một số người trong câu lạc bộ đã đề nghị mua 100.000 đôla vì nó là một chiếc Meccedes S63 AMG, một chiếc xe mang tính biểu tượng và rất được nhiều người tìm kiếm.
Đến lúc này người Cha mới nói với con gái: "Cha muốn con biết rằng "Đúng Nơi" sẽ đánh giá con "Đúng Cách"!
"Nếu bạn không được coi trọng, đừng tức giận. Điều đó có nghĩa bạn đang ở sai chỗ. Những người biết giá trị của bạn là những người đánh giá cao bạn. Đừng bao giờ ở một nơi mà không ai nhìn thấy giá trị của bạn"! 

Chua: Bạn được trân trọng và yêu thương chỉ khi tìm đến đúng người thật sự biết rõ giá trị, năng lực Bạn.

Ca Dao Cạo 4

Đêm nay trăng rụng xuống cầu

Sao em thơ thẩn đi đâu một mình

Cớ gì cứ mãi lặng thinh

Thôi thì hai đứa kết tình đêm nay.

***

Bàn tay ngón vắn ngón dài

Cứ lo kén chọn chê bai đủ điều

Để rồi lâm cảnh đìu hiu

Gối đơn chăn lạnh buồn thiu đáng đời.

                                      Quên Đi

Niệm Khúc Cuối - Sĩ Phú | Nhạc Sĩ: Ngô Thuỵ Miên | ASIA 10

Mừng cháu Thành Thân

 (Nhóm Bạn Thơ từ Mỹ Tho và Cần Thơ-Sân nhà anh Thế Vĩnh)

 

Bài thơ Mình viết mừng lễ Vu Quy con của Lê Việt Trí 

Mừng Cháu Thành Thân

Tình cảm lứa đôi đã mặn nồng 

Thu hè vẫn thú há xuân đông 

Vầy duyên loan phụng tròn câu ước 

Cầm sắc hòa thanh vẹn chữ đồng 

Dòng Cửu dịu hiền vui bến đợi 

Trầu cau tươi thắm nối liền sông 

Chúc cho hai trẻ bền giai ngẫu 

Kết ý hân hoan tỏ chút lòng. 

                                 Quên Đi

Thù Trương Thiếu Phủ - Vương Duy

 

Thù Trương Thiếu Phủ 

       Vương Duy (699 - 759)  

Vãn niên duy hiếu tĩnh 

Vạn sự bất quan tâm 

Tự cố vô trường sách

Không tri phản cựu lâm 

Tùng phong xuy giải đới 

Sơn nguyệt chiếu đàn cầm 

Quân vấn cùng thông lý 

Ngư ca nhập phố thâm   

Cuối đời chỉ mong thân tâm được yên thôi  Mọi chuyện không còn muốn vướng bận gì đến nữa  Tự biết không có phương sách gì giúp ích được cho thiên hạ  Nên tốt hơn cả là hãy quay về chốn cũ rừng xưa  Ngày ngày vui cùng gió thông đùa tung giải áo  Đêm đêm dưới vầng trăng sáng lửng lơ đầu núi thả hồn nghe tiếng đàn tôi  Riêng về lẽ Cùng Thông vấn hỏi  Tiếng ca ngư phủ vẫn âm vang khắp xóm chài vọng về từ ngoài biển khơi     (Lạm Bàn : Vâng, dòng sống, vô thủy vô chung từ bao đời, liên tục mưa nắng, đêm ngày, hết cùng phải đến thông thôi. Let's go with the flow. Cheer up, please! PKT 07/23/2020)    

Lẽ Cùng Thông Hồi Đáp 

PKT - Mây Tần  

Tuổi già sống với đạo, 

Gác bỏ chuyện ngoài đời. 

Thế sự lo không được, 

Rừng xưa nương bóng vui. 
Gió thông đùa giải áo,

Trăng núi tiếng đàn tôi. 

Người hỏi cùng thông lý, 

Ca chài vang biển khơi.  

***

少府       THÙ TRƯƠNG THIẾU PHỦ

晚年唯好靜，    Vãn niên duy hiếu tĩnh,

萬事不關心。    Vạn sự bất quan tâm.

自顧無長策，    Tự cố vô trường sách,

空知返舊林。    Không tri phản cựu lâm.

松風吹解帶，    Tùng phong xuy giải đới,

山月照彈琴。    Sơn nguyệt chiếu đàn cầm.

君問窮通理，    Quân vấn cùng thông lý,

漁歌入浦深。    Ngư ca nhập phố thâm.

          王維                      Vương Duy

Xuất Xứ của bài thơ :

       Năm Khai Nguyên thứ 29 đời Đường Huyền Tông (741), Vương Duy làm bài thơ nầy để trả lời cho Trương Thiếu Phủ. Từ chữ "THÙ 酬" : là Chén rượu của chủ mời khách. Ở đây có nghĩa là Hồi Đáp (Thù Đáp 酬答). Ta biết được trước đó Trương Thiếu Phủ tức Thừa Tướng Trương Cửu Linh 張九齡, cũng là một nhà thơ đời Đường, đã có gởi cho Vương Duy một bài thơ rồi. Khi Trương còn làm Thừa Tướng, Vương Duy là một thành viên đắc lực ủng hộ cho chủ trương chính sách của Trương; sau Trương Cửu Linh bị lý Lâm Phủ dèm pha bài xích, bị cách chức Thừa Tướng về quy ẩn, kết thúc khoảng thời gian chính trị tốt đẹp của đời Đường Huyền Tông. Vương Duy cùng các quan viên khác cũng từ quan quy ẩn theo. Đây là bài thơ trao đỗi giữa Vương Duy và Trương Cửu Linh bày tỏ sự chán nản và thất vọng trước triều chính và thời cuộc lúc bấy giờ.

 Chú Thích :

    - Hiếu 好 : là Thích; cũng chữ nầy nếu đọc là HẢO thì có nghĩa là Tốt.Nên HIẾU TĨNH 好靜 là Thích Yên Tịnh.

    - Tự Cố 自顧 : là Tự nhìn lại mình; Tự đánh giá mình.

    - Phản 返 : có bộ Xước 辶(辵) là Đi lòng vòng; nên PHẢN 返 có nghĩa là Đi ngược trở về.

    - Giải Đới 解帶 : là Dây buộc áo được mở ra (ngày xưa không có gài nút áo).

    - Cùng Thông 窮通 : CÙNG là Hết đường (để làm quan); THÔNG là đường được mở ra (để làm quan). nên CÙNG THÔNG LÝ 窮通理 là Cái lẽ cùng thông, gặp thời và hết thời ở đời.

    - Ngư Ca 漁歌 : là Tiếng ca hát của người câu cá, đánh bắt cá ở ven sông. Ở đây mượn để chỉ người ở ẩn. 

 Nghĩa bài thơ :

                                      Đáp Lời của Trương Thiếu Phủ

        

          Những năm càng về già càng thấy thích với cảnh yên tịnh hơn, nên muôn việc đều không muốn quan tâm đến nữa. Tự nhìn lại mình thì thấy mình cũng chẳng có kế sách hay ho gì khác, thì thôi, chỉ còn biết trở về với mái rừng xưa, để cởi bỏ áo ra mà hứng cái mát mẻ của gió thông, và gãy một khúc đàn vào những đêm trăng núi chênh chếch chiếu. Nếu bạn muốn hỏi ta về lẽ cùng thông ở đời ư, thì bạn ơi, hãy nghe tiếng hát của những người câu cá ở bến sông sâu kia kìa !

      Đọc bài thơ nầy lại làm cho ta nhớ đến bài hát nói "Thoát Vòng Danh Lợi" của cụ Nguyễn Công Trứ với :

                                Chen chúc lợi danh đà chán ngắt,

                              Cúc tùng phong nguyệt mới vui sao...

Dịch Thơ

                      ĐÁP TRƯƠNG THIẾU PHỦ

 1/

                     Năm tàn thích yên tịnh,

                     Muôn việc chẳng quan tâm.

                     Tự biết không ưu sách,

                     Thì thôi về cựu lâm.

                     Gió thông reo mát áo,

                     Trăng núi chiếu đàn cầm.

                     Bạn hỏi cùng thông lý,

                     Tiếng hát chài bên sông.

    2/

                     Càng già càng muốn yên thân,

                Thì thôi muôn việc quan tâm làm gì.

                       Tự mình chẳng kế sách chi,

                   Trở về rừng cũ thiết gì lợi danh.

                     Gió thông phe phẩy áo xanh,

           Núi trăng bát ngát đàn tranh đêm trường.

                    Cùng thông bạn hỏi lẽ thường,

             Ngư ca trên bến chẳng vương bụi trần !

                                                             杜紹德

                                                          Đỗ Chiêu Đức

***

Đáp Trương Thiếu Phủ

1/

Lớn tuổi thích bình an

Việc đời hết muốn bàn

Mình giờ không kế mới

Rừng cũ dưỡng thân tàn

Gió tùng thổi vạt áo

Trăng núi sáng cung đàn

Thông lẽ cùng muốn biết

Lắng lời chài hát vang

2/

             Thích yên tịnh lúc về già

        Nên giờ đã hết thiết tha việc đời

             Còn đâu kế lược một thời

    Trí mòn tìm phút thảnh thơi núi rừng

          Gió thông đùa cợt thắt lưng

Ngân vang đàn trổi đón mừng trăng trong

           Lẽ cùng bạn hỏi sao thông

   Hãy nghe chài hát vang lồng bãi xa.

                                                 Quên Đi

***

Đáp Trương Thiếu Phủ

1)
Cuối đời mong ổn định
Không muốn cạnh tranh gì
Tự mình vô kế sách
Quay về chốn xưa đi
Vui với rừng thông cũ
Giải áo gió đùa chi
Ánh trăng đêm chiếu diệu
Núi thả hồn vu vi...

2)
Tuổi già vui cửa Đạo
Đời phức tạp chơi vơi
Gió thông bay giải áo
Non trăng với đàn tôi
Cùng tắc thông chi lý
Biển động gió trùng khơi
Tiếng ca tung lưới cá
Gió rít vang tơi bời !
          Mai Xuân Thanh

ĐÀN TRONG ĐÊM VẮNG (Nhạc Ngoại, Lời Văn Phụng) - Thái Hiền