Trong giấc mơ, muôn loài có sự thay đổi từ dạng này sang dạng khác, nhưng trên
thực tế có hay không, mà quan điểm của Đạo Giáo lại cho là có?
Thực vật hấp thụ những dưỡng chất vô hình để tăng trưởng, động
vật nhờ thực vật để sinh tồn. Như thế Thực Vật đã gián tiếp biến thành
Động Vật. Tương tự, Động Vật này gián tiếp hoá thành Động Vật khác. Cuối
cùng Động Vật bị phân huỷ và Thực Vật sống nhờ sự phân huỷ này. Động
vật gián tiếp trở thành Thưc Vật.
Bước
vào mộng Chu biến thành Bướm, bước ra khỏi mộng Bướm biến thành Chu.
Như vậy Bướm là Chu? Hay Chu là Bướm? Đâu là thực đâu là hư.
Một vòng biến hoá khép kín, loài này biến thành loài
khác, nhưng mỗi loài đều có sự khác biệt rõ ràng như Trang Tử đã nói
trong câu thứ 9 :
"Thử chi vị vật hóa" ( đây gọi là sự biến hóa giữa vạn vật).
Từ Chu biến thành Bướm, từ Bướm biến thành Chu.
Từ thực biến thành hư, từ hư biến thành thưc
Trong hư có thực trong thực có hư, trong âm có dương, trong dương có âm.
Đó chính là Đạo trong học thuyết của Lão Tử, Trang Tử.
莊周夢胡蝶 Trang Chu Mộng Hồ Điệp
昔者莊周夢為胡蝶 Tích giả Trang Chu mộng vi hồ điệp
栩栩然胡蝶也 Hủ hủ nhiên hồ điệp dã
自喻適志與 Tự dụ thích chí dư
不知周也 俄然覺 Bất tri Chu dã. Nga nhiên giác
則蘧蘧然周也 Tắc cừ cừ nhiên Chu dã.
不知周之夢為胡蝶與 Bất tri Chu chi mộng vi hồ điệp dư
胡蝶之夢為周與 Hồ điệp chi mộng vi Chu dư?
周與胡蝶則必有分矣 Chu dữ hồ điệp tắc tất hữu phân hỉ.
此之謂物化 Thử chi vị vật hóa.
莊子 Trang Tử
Dịch nghĩa:
Trang Tử Ngủ Mơ Hóa Thành Bướm
Có lần Trang Chu nằm mộng thấy mình hoá thành bướm
Thế rồi bay lượn như cánh bướm
Rất là thích thú
Chẳng biết gì đến Chu
Chẳng ngờ khi tỉnh giấc lại là Chu
Không biết trong mơ Chu biến thành bướm
Hay trong mơ bướm biến thành Chu
Nhưng giữa Chu và bướm phải có sự phân biệt.
Đây gọi là sự biến hóa giữa vạn vật.
Dịch Thơ
Mộng Hồ Điệp
Buổi sớm trong mơ thành bướm đẹp
Mặc tình bay lượn khắp nơi nơi
Mãi vui quên hết bao nhiêu việc
Tỉnh giấc hoang mang một kiếp đời
Thực hoá mơ hay mơ hoá thưc
Tôi thành Bướm Bướm lại thành Tôi
Cũng như nhau bởi chung mầm Đạo
Vạn vật giao hoà hoán đổi ngôi.
Quên Đi
Trang Tử tên thật là Trang Chu, sinh ở đất Mông, thuộc nước Tống (nay
thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc). Tư tưởng của Trang Chu ẩn trong những
lời văn phóng khoáng chủ yếu viết bằng thể văn ngụ ngôn, ý tứ thâm thúy,
đa nghĩa, đa sắc. Vì thế mà bao đời nay, mặc dù đã có nhiều người
nghiên cứu tư tưởng của ông song vẫn còn nhiều nội dung chưa thể nắm bắt
hết. Cuộc đời ông chính là “pho sách” sống, là biểu hiện sinh động của
những tư tưởng mà trí tuệ thâm viễn, cao siêu của ông đã đúc kết. Tư
tưởng Trang Tử dưới chế độ phong kiến tuy không được tôn sùng nơi cửa
quan, triều nội nhưng lại được đón nhận rất tự nhiên bởi tâm hồn kẻ sĩ,
bậc quan nhân lúc thất thế, u sầu.
***
Mộng Hồ Điệp
Trong mơ hóa bướm đấy lời Trang Chu
Xòe đôi cánh lượn mù mù
Nhởn nhơ thỏa thích chu du khắp miền
Sá gì biết đến Chu tiên
Giật mình chợt tỉnh hiện tiền giấc say
Bướm kia nhập thể Chu này
Hay là chính bướm Chu rày hóa thân
Phân minh Chu Bướm ắt cần
Thiên hình vạn trạng cõi trần đổi thay
Kim Phượng
.jpg)
