Lưu Linh

Lưu Linh (刘 伶) tên chữ là Bá Luân (伯 伦), sống vào những năm cuối nhà Ngụy (Tào Tháo) đầu nhà Tấn (Tư Mã Ý) bên Tàu (Có bản ghi năm sinh và mất của ông là 210-270), là thành viên của nhóm Trúc Lâm thất hiền (nhóm 7 người tài), rất nổi tiếng về văn chương, gồm: Nguyễn Tịch, Kê Khang, Lưu Linh, Sơn Đào, Vương Nhung, Hưởng Tú, Nguyễn Hàm…Thời đó, các thế lực phong kiến tranh giành quyền lợi, xâu xé, tàn sát lẫn nhau. Xã hội đầy rẫy bọn mua quan, bán tước hợm hĩnh. Mọi người đều chán ghét xã hội, nhất là giới trí thức, học giả. Họ trốn tránh chốn quan trường, tìm vui trong văn chương, và rượu.

Trong nhóm Trúc Lâm Thất hiền, nói về văn chương thì Kê Khang, Nguyễn Tịch nổi tiếng hơn, nhưng về rượu thì Lưu Linh, Nguyễn Tịch quả là cực kỳ…vĩ đại. Tương truyền, Nguyễn Tịch uống rượu hàng đấu, hàng vò. Còn Lưu Linh, tuy học rộng, tài cao nhưng không hề màng một chút gì về chuyện đời, về danh lợi. Ông thường ngồi trên một chiếc xe hươu kéo, chở theo những vò rượu lớn và uống rượu triền miên, rồi sai người vác cuốc theo sau bảo nếu ông chết ở đâu thì chôn ở đấy.

Vợ Lưu Linh thấy chồng uống nhiều rượu quá, thì can ngăn. Lưu Linh xin vợ được uống một lần cho say khướt, rồi chừa. Sau đó Lưu Linh khấn:

天 生 刘 伶      Thiên sinh Lưu Linh 

以 酒 为 名      Dĩ tửu vi danh 

一 饮 一 斛      Nhất ẩm nhất hộc (*) 

五 斗 解 酲      Ngũ đấu (**) giải trình 

妇 人 之 言      Phụ nhân chi ngôn 

慎 不 可 听      Thận bất khả thính... 

         刘 伶                   Lưu Linh

Khấn xong, uống say mềm, Lưu Linh lăn ra ngủ. Tuy say suốt ngày, nhưng đối xử với mọi người, Lưu Linh là người thâm hậu, lễ nghĩa, không bao giờ làm phật lòng ai. Ông cũng không bị bả vinh hoa, nạn thi cử để tiến thân khổ sở. Ông suốt đời chỉ lấy bạn và rượu làm niềm vui. Để ca ngợi rượu, Lưu Linh đã viết Tửu Đức Tụng (ca ngợi đức rượu) coi như một tuyên ngôn, đến đời sau đám tửu đồ coi đấy là một áng danh văn về rượu.

 (Theo vanxuanthidan.forumvi.com)

Dịch Nghĩa Nôm

Trời sanh ra Lưu Linh này

Do  rượu mà được nổi tiếng

Một lần uống là một hộc

Uống đến năm đấu thì say mèm (***)

Vợ nhà có lời khuyên

Coi trọng nhưng chẳng nghe theo.

Theo đo lường cổ của Tàu:

(*) 1 hộc = 1/10 lít

(**) 1đấu = 10 lít

(***) Tôi nghĩ 5 thăng (5 lít) có lý hơn. Bụng dạ nào chứa tới 50 lít rượu.

Dịch Thơ:

Lưu Linh trời sanh

Nhờ rượu vang danh

Một hóp nửa xị

Năm lít ngủ yên

Vợ sợ nên khuyên

Ừ nhưng khó quá.

               Quên Đi

***

Lưu Linh Trời sanh,

Uống rượu nổi danh.

Mỗi lần một hộc ,

Năm đấu mới đã.

Vợ khóc can ngăn,

Không nghe sao đành !

         Phạm Khắc Trí

Thật tình, đến câu cuối , "thận bất khả thính" , với vốn liếng chữ nghĩa hán-việt ăn đong, có giới hạn , tôi đã lúng túng không biết chuyển dịch thế nào cho đúng ý nguyên tác. Tìm hiểu nghĩa từng chữ một : "thận" là cẩn thận ,nên suy nghĩ trước sau , "bất khả" là không thể , "thính" là nghe , như vậy ghép lại toàn câu ,trong ý nghĩa của toàn bài , dịch xuôi theo nghĩa đen là : "cẩn thận không thể nghe". Cẩn thận không thể nghe là nghĩa làm sao? Là nên cẩn thận suy nghĩ trước sau về chuyện không thể nghe ? Như vậy ,có thể kết luận(1) là không nên nghe mà cũng có thể kết luận(2) là nên nghe. Còn nghe hay không nghe mà có làm theo hay không thì chưa nói tới .  Ôi chao,lối nói nước đôi bỏ lửng này ý thực là gì?

***