Ngang Khuùc Haø, Lan Thöông Giang, Mekong, Meâ Nam Khong, Tonle Thom, hay Cöûu Long Giang(1)... thì soâng Cöûu Long luùc naøo cuõng thaân thöông vôùi nhöõng daân toäc soáng hai beân bôø cuûa noù. Noù chính laø “Meï” ñeû ra nhöõng vuøng soâng nöôùc bao la, ñaõ hieän höõu töø thôøi hoàng hoang cuûa ñòa caàu. Noù ñaõ hieän höõu töø tröôùc khi toå tieân cuûa nhöõng daân toäc ñang soáng hai beân bôø cuûa noù di cö ñeán ñaây. Hieän nay haàu nhö quoác teá ñaõ coâng nhaän teân Mekong nhö laø teân chính thöùc cuûa doøng soâng naøy. Chöõ Mekong baét nguoàn töø tieáng Thaùi theo caùch phieân aâm cuûa ngöôøi Boà Ñaøo Nha, coù nghóa laø “Meï cuûa caùc con suoái.” Khoâng bieát soâng Meùkong(2) coù töø bao giôø, coù leõ noù ñaõ hieän höõu töø hoang sô cuûa ñòa caàu, nhöng ñoái vôùi theá giôùi noù vaãn laø con soâng bình thöôøng ít ai bieát ñeán cho maõi ñeán nhöõng theá kyû gaàn ñaây khi ngöôøi ta ñoå xoâ tìm ñeán vôùi xöù Taây Taïng huyeàn bí. Soâng Cöûu Long phaùt nguyeân töø chaâu Ngoïc Thuï, naèm veà phía Nam tænh Thanh Haûi, giaùp vôùi cao nguyeân Taây Taïng, chöù khoâng phaûi phaùt nguyeân treân cao nguyeân thuoäc vuøng ñaát cuûa Taây Taïng. Cao nguyeân Taây Taïng laø moät cao nguyeân maø coù nôi cao hôn 8.000 meùt, töø nhöõng khe suoái tuyeát traéng xoùa naøo ñoù khôûi nguoàn moät doøng soâng. Ñaây cuõng chính laø nôi xuaát phaùt cuûa ba con soâng lôùn nhaát ôû Chaâu AÙ, ñoù laø Tröôøng Giang, Hoaøng Haø vaø Mekong. Taïi nôi xuaát phaùt chæ laø moät vuøng ñoài nuùi ñaù chen laãn nhöõng cuïm caây nhoû, chöù ít coù caây lôùn vì treân cao ñoä naøy caây lôùn khoù coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc. Laïi theâm hieän töôïng caùt xaâm thöïc maïnh meõ vuøng phía Taây tænh Thanh Haûi vôùi söùc xaâm thöïc gaàn 50 phaàn traêm nhöõng ñoàng coû treân cao. Tình traïng sa maïc hoùa taïi ñaây ñang phaùt trieån raát nhanh, nhanh hôn söï döï tính cuûa con ngöôøi raát nhieàu. Caû moät vuøng roäng lôùn giöõa cao nguyeân Taây Taïng vaø Thanh Haûi luoân chìm trong hoang vaéng, huøng vó vaø kyø bí. Veà muøa Ñoâng chæ coù coû laø coøn soáng noåi chöù caû vuøng ñoài nuùi bao la khoâng coøn laáy moät boùng caây naøo caû. ÔÛ ñaây raát ít möa, nhöng heã coù möa laø möa tuyeát, chöù ít khi coù nhöõng traän möa raøo bình thöôøng nhö ôû caùc vuøng thaûo nguyeân. Daân cö treân vuøng cao nguyeân naøy raát thöa thôùt, coù khi ñi haøng traêm caây soá maø khoâng coù laáy moät xoùm nhaø, chæ coù moät vaøi tuùp leàu cuûa nhöõng ngöôøi du muïc naèm leû loi moät mình treân ñoàng coû bao la baùt ngaùt. Trong nhöõng tuùp leàu naøy chæ coù moät vaøi gia ñình raøy ñaây mai ñoù treân moät vuøng ñaát roäng lôùn, khoâng coù laáy moät phöông tieän y teá hay chôï buùa naøo trong moät baùn kính vaøi ba traêm caây soá. Sinh hoaït cuûa hoï laø chæ du muïc vaø du canh treân baát cöù vuøng naøo maø hoï ñi qua. Hoï nuoâi haøng baày traâu luøn vaø tröøu ñeå laáy söõa vaø thòt, vì chæ coù tröøu thì traâu luøn laø loaøi vaät duy nhaát coù theå chòu ñöïng khí haäu laïnh khaéc nghieät cuûa vuøng cao nguyeân Taây Taïng, chuùng thích traàm mình trong nöôùc cöïc laïnh, tan ra töø baêng tuyeát. Vôùi khí haäu khaéc nghieät naøy, chæ coù nhöõng sinh vaät naøy vaø nhöõng boä toäc ngöôøi Taïng ñaõ quen soáng taïi ñaây môùi chòu noåi vì phoåi cuûa hoï ñaõ quen vôùi baàu khí loaõng cuûa cao nguyeân, chöù ngöôøi bình thöôøng khoâng theå naøo chòu ñöôïc. Coâng vieäc thaùm hieåm soâng Mekong coù leõ ñaõ coù raát nhieàu ngöôøi nghó tôùi töø nhieàu theá kyû veà tröôùc, tuy nhieân, vì sôn lam chöôùng khí, röøng thieâng nöôùc ñoäc, laïi theâm quaù nhieàu gheành thaùc cuõng nhö treân ñöôøng chaûy cuûa noù coù quaù nhieàu nhöõng vöông quoác kyø bí neân raát nhieàu nhaø thaùm hieåm ñaõ ra ñi maø khoâng bao giôø trôû laïi. Tính töø theá kyû thöù XIX ñeán nay caùc nöôùc Anh, Phaùp, Ñöùc, Bæ, Nhaät vaø Trung Quoác ñaõ toå chöùc khoaûng möôøi maáy laàn thaùm hieåm vuøng ñaàu nguoàn cuûa soâng Mekong. Vaø vaøo haäu baùn theá kyû thöù XIX khi thöïc daân Phaùp vöøa chieám xong Vieät Nam, hoï ñaõ cho nhieàu nhaø thaùm hieåm ngöôøi Phaùp ñi töø haï nguoàn trôû ngöôïc leân thöôïng nguoàn, nhöng vì thôøi ñoù phöông tieän cô giôùi chöa maáy tieán boä neân caùc cuoäc thaùm hieåm naøy khoâng hoaøn toaøn thaønh coâng. Cho maõi ñeán gaàn cuoái theá kyû XX, moät ngöôøi trong nhoùm Khoa Hoïc Anh Phaùp teân Michael Peissel môùi tìm ra nôi phaùt nguoàn chính xaùc cuûa noù(3), trong vuøng nuùi Caùt Phuù Sôn, thuoäc ñòa phaän hai quaän Taïp Ña vaø Trò Ña, chaâu Ngoïc Thuï, tænh Thanh Haûi, Trung Quoác. Ngoïn cao nhaát trong khu vöïc naøy khoaûng 5.552 meùt. Ñieåm ñaàu nguoàn chæ laø moät vuøng nuùi nhoû, coù dieän tích khoaûng gaàn nöûa caây soá vuoâng maø thoâi. Trong khu vöïc naøy coù nhöõng laïch nöôùc laïnh tan töø baêng tuyeát, coù nôi chæ laø nhöõng gioït nöôùc töø trong khe ñaù, cöù töøng gioït, töøng gioït chaûy ra, cöù theá maø chuùng bieán thaønh nhöõng con laïch. Taïi moät baõi soâng gaàn thöôïng nguoàn, nöôùc töø haøng loaït nhöõng khe ñaù ñoå vaøo nhö nhöõng chuoãi traân chaâu nöôùc tuyeät
ñeïp. OÂi! Töø nhöõng tieáng suoái roùc raùch khôûi nguoàn cho moät con soâng lôùn coù haïng ôû Chaâu AÙ, sau ñoù coù khoaûng gaàn boán traêm doøng nöôùc laïnh töø treân ñaàu nguoàn tìm ñöôøng chaûy xuoáng ñoå vaøo hai doøng Traùt A Khuùc(4) vaø Traùt Na Khuùc(5). Nghóa laø trong vuøng naøy hai khuùc soâng naøy chæ roäng khoaûng 25 meùt, ngoaèn ngoeøo chaûy theo höôùng Taây Baéc-Ñoâng Nam qua caùc vuøng Maïc Vaân, Nhieân Ñaït, Taïp Ña vaø Nang Lieâm. Ngoaøi nhöõng nhaùnh phuï ngoaèn ngoeøo ñoå vaøo laïch lôùn, khoaûng soâng töø ñaàu nguoàn ñeán thò traán Taïp Ña coù treân 30 ñaàm vaø hoà lôùn nhoû. Theo caùc nhaø thaùm hieåm Trung Hoa trong nhöõng naêm cuûa thaäp nieân 1980s thì vuøng Maïc Vaân, ñieåm ñaàu nguoàn soâng Cöûu Long, gaàn nhö khoâng coù daân ñònh cö, maø chæ coù khoaûng 20 gia ñình du muïc chaên nuoâi gia suùc vaøo muøa heø, ñeán muøa ñoâng laø hoï keùo nhau veà Taïp Ña. Coøn taïi Nhieân Ñaït, caùch ñaàu nguoàn khoaûng 140 caây soá, chæ coù boán gia ñình cö daân maø thoâi. Khuùc soâng töø Maïc Vaân, chaûy qua Nhieân Ñaït, roài ñeán Taïp Ña ngoaèn ngoeøo uoán khuùc quanh nhöõng thung luõng ñaày hoa daïi, moät khu vöïc nuùi non huøng vó, hai beân bôø laø nhöõng vaùch ñaù cheo leo, troâng thaät neân thô höõu tình nhö moät caûnh treân tieân giôùi. Ngöôøi Taây Taïng soáng trong khu vöïc naøy raát vaát vaû, hoï lam luõ vì thôøi tieát quaù khaéc nghieät, tuy nhieân, taùnh tình hoï raát phoùng khoaùng, phoùng khoaùng nhö caû moät vuøng thieân nhieân nôi hoï truù nguï, nôi maø trôøi maây ñaát gaàn nhö lieàn nhau. Ñeán thò traán Caùp Naïp Tuøng Ña hai doøng soâng naøy gaëp nhau vaø mang caùi teân môùi laø Traùt Khuùc Haø. Traùt Khuùc Haø daøi treân 600 caây soá, chaûy qua vuøng cao nguyeân Taây Taïng, roài töø cao nguyeân Taây Taïng chaûy trôû vaøo ñòa phaän Trung Hoa tröôùc khi gaëp moät doøng soâng khaùc teân Ngang Khuùc Haø taïi thò traán Xöông Ñoâ, thuoäc khu töï trò Taây Taïng. Tuy doøng chaûy Traùt Khuùc Haø coù eâm aû hôn treân thöôïng nguoàn, nhöng loøng soâng heïp vaø ngoaèn ngoeøo neân cö daân trong vuøng khoâng theå ñi laïi treân soâng baèng thuyeàn, maø hoï phaûi duøng beø trong vieäc ñi laïi. Ñaát treân thöôïng nguoàn vuøng Ngang Khuùc bò xoùi moøn nhieàu vì ñoä doác raát cao, neân doøng Ngang Khuùc luùc naøo nöôùc cuõng ñuïc ngaàu. Duø hai doøng Ngang Khuùc vaø Traùt Khuùc Haø khoâng coù giaù trò maáy cho vuøng Xöông Ñoâ veà maët giao thoâng ñöôøng thuûy, nhöng chính nhöõng doøng nöôùc ñuïc ngaàu töø treân thöôïng nguoàn ñoå xuoáng ñaõ boài ñaép caùc caùnh ñoàng quanh vuøng Xöông Ñoâ, vaø ñaõ bieán Xöông Ñoâ thaønh moät trong nhöõng khu vöïc quan troïng nhaát trong vuøng. Töø Xöông Ñoâ cho ñeán khi chaûy ra khoûi ñòa phaän Trung Hoa, doøng soâng naøy laïi coù teân môùi laø Lan Thöông Giang. Nghóa laø töø ñaây ba doøng chaûy töø thöôïng nguoàn, caùch ñoù khoaûng treân 200 caây soá, nhaäp vaøo nhau vaø trôû thaønh “Doøng Soâng Cuoän Soùng,” Lan Thöông Giang. Chính vì vaäy maø coù nhieàu ngöôøi laàm töôûng laø soâng Mekong phaùt nguyeân töø Taây Taïng. Kyø thaät noù phaùt nguoàn töø Thanh Haûi thuoäc Trung Quoác. Soâng Lan Thöông chaûy trong ñòa phaän tænh Vaân Nam, daøi khoaûng treân 500 caây soá, chaûy qua löu vöïc Vaân Nam vôùi treân 400.000 caây soá vuoâng. Taïi ñaây doøng soâng naøy chaûy qua caùc vuøng nuùi non hieåm trôû cuûa tænh Vaân Nam nhö Ñöùc Khaâm, Trung Ñieän, Ñòch Khaùnh... Töø Ñòch Khaùnh noù chaûy xuoáng mieàn Nam Vaân Nam trong vuøng thung luõng cuûa daõy Hoaønh Ñoaïn Sôn(6) qua tôùi Taây Song Baûn Naïp vôùi quaù nhieàu gheành thaùc, vì theá maø doøng chaûy cuûa noù trôû neân cuoàn cuoän döõ doäi hôn baát cöù nôi naøo maø noù ñaõ töøng chaûy qua. Ñuùng nhö caùi teân “Cuoän Soùng” cuûa noù, khuùc soâng naøy chaûy xieát cöïc maïnh vôùi nhieàu gheành thaùc. Taïi ñaây doøng soâng len loûi qua raëng nuùi Tha Nieäm Tha OÂng vaø Ninh Tònh, coù nhöõng gheành nuùi cao hôn ñaùy soâng ñeán 600 hay 700 meùt, khoâng caùch chi chuùng ta coù theå thuûy haønh treân khuùc soâng naøy ñöôïc, nhöùt laø vuøng Vaân Nam thuoäc nöôùc Ñaïi Lyù(7) xöa. Töø treân thöôïng nguoàn, soâng Mekong chæ laø moät laïch nöôùc thaät nhoû, chaûy len loûi qua nhöõng taûng baêng tuyeát khoâng bao giôø tan chaûy, ngay caû vaøo muøa heø. Ñi xuoáng khoaûng 200 caây soá, doøng soâng trôû thaønh moät con suoái khaù lôùn, nöôùc trong vaét vaø tinh khieát, vôùi nhöõng baày caù ñuû loaïi bôi loäi nhôûn nhô trong nöôùc. Khi chaûy vaøo ñòa phaän Trung quoác treân 1.000 caây soá, töø Thanh Haûi ñeán giaùp bieân giôùi Mieán Ñieän. Trong ñòa phaän naøy doøng soâng chaûy theo höôùng Taây Baéc veà Ñoâng Nam. Ñòa hình cuûa soâng Mekong treân suoát thuûy loä Trung Hoa, ña phaàn doøng soâng naèm trong thung luõng giöõa hai raëng nuùi hai beân. Trong ñaát Trung Hoa, hai beân bôø treân nhöõng thuûy trình maø soâng Mekong ñi qua, nhöõng daân toäc cö nguï laø nhöõng daân toäc thieåu soá ña soá laø ngöôøi Taïng. Vaø cuõng chính treân moät
löu vöïc daøi haøng ngaøn caây soá vôùi doøng chaûy laøm xoùi moøn ñaát ñai taïi Trung Hoa, phuø sa ñaõ bò noù xoi ra töø trong ñaát ñeå mang veà phöông Nam. Phaàn soâng Lan Thöông chaûy qua Vaân Nam xuyeân qua nhieàu vuøng nuùi cao theo höôùng Baéc Nam, coù nôi coù ñoä cao leân ñeán treân 4.000 hay 5.000 meùt, coù nôi tuyeát phuû quanh naêm, neân haàu nhö caû vuøng löu vöïc Lan Thöông Giang chæ coù giaù trò veà thuûy ñieän, chöù khoâng theå duøng ñöôïc cho giao thoâng ñöôøng thuûy, maø cuõng khoâng coù giaù trò maáy veà thuûy saûn cuõng nhö noâng nghieäp. Tuy nhieân, phong caûnh taïi caùc vuøng maø noù chaûy qua thaät laø huøng vó vaø höõu tình, nhö vuøng Coân Minh, naèm treân cao ñoä khoaûng 1.890 meùt, neân quanh naêm caû vuøng chæ coù moät muøa Xuaân maø thoâi. Ñaây cuõng chính laø thuû phuû cuûa tænh Vaân Nam maø ngaøy xöa laø laõnh thoå cuûa Ñieàn Vu Quoác ñaõ bò Trung Quoác tieâu dieät haèng nhieàu theá kyû veà tröôùc. Ñaây cuõng chính laø vuøng löu vöïc song haønh haøng maáy traêm caây soá cuûa ba con soâng lôùn coù haïng treân theá giôùi laø caùc soâng Tröôøng Giang, Döông Töû vaø Mekong. Ña soá caùc daân toäc cö nguï hai beân bôø Lan Thöông Giang ñeàu laø nhöõng daân toäc thieåu soá cuûa ngöôøi Hoa nhö daân toäc Taïng ôû vuøng gaàn Xöông Ñoâ vaø Trung Ñieän, daân toäc Thaùi vaø Baïch ôû vuøng chaâu töï trò Ñaïi Lyù, vaø daân toäc Di ôû vuøng chaâu töï trò Sôû Huøng. Ngoaøi ra, coøn raát nhieàu nhöõng daân toäc thieåu soá khaùc nhö Laät, Tuùc, Hoài, Phoå Meã, Hoûa, Mieâu... Theo taøi lieäu chính thöùc cuûa tænh Vaân Nam thì chæ tính ñeán naêm 2002, khuùc soâng Meùkong mang teân ‘Lan Thöông Giang’, nghóa laø khuùc soâng Meùkong trong vuøng tænh Vaân Nam, ñaõ coù ñeán 14 con ñaäp thuûy ñieän(8). Caùi lôïi tröôùc maét cho Trung Quoác laø mang laïi nguoàn ñieän löïc dö duøng cho toaøn mieàn Nam Trung Quoác, nhöng söï di haïi laâu daøi cho cö daân doïc theo hai beân bôø soâng cuõng nhö vuøng chaâu thoå soâng Cöûu Long khoâng ai coù theå löôøng tröôùc ñöôïc. Taïi Vaân Nam, hoï coù theå duøng nhöõng con ñaäp ñeå giöõ nöôùc laïi trong muøa möa vaø xaû nöôùc ra trong muøa khoâ, nhöng taïi caùc quoác gia ôû haï nguoàn soâng Cöûu Long thì sao? Khoâng noùi ñaâu xa, chæ rieâng taïi vuøng Bieån Hoà cuûa Cao Mieân, khoâng coøn chuyeän con luõ keùo veà moãi naêm nöõa; maø ngöôïc laïi, nöôùc trong Bieån Hoà ngaøy caøng caïn kieät, nghóa laø Bieån Hoà ñang cheát daàn theo thôøi gian. Ngö daân ñaõ töøng coù moät cuoäc soáng raát thoaûi maùi trong vuøng Bieån Hoà ngaøy nay phaûi boû ngheà ñaùnh baét caù ñeå tìm moät ngheà khaùc sinh soáng. Coøn taïi vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long thì chuyeän gì seõ xaûy ra? Vieäc tröôùc tieân laø löu löôïng nöôùc cuûa hai nhaùnh Tieàn Giang vaø Haäu Giang chaúng nhöõng seõ giaûm, vaø nhö vaäy hai nhaùnh soâng naày seõ khoâng coøn mang laïi phuø sa ñeå boài ñaép cho vuøng chaâu thoå naày nöõa, vì nguoàn phuø sa töø thöôïng nguoàn ñaõ bò caùc hoà chöùa taïi Vaân Nam giöõ heát laïi. Beân caïnh ñoù, haäu quaû taát yeáu cuûa vieäc giaûm löu löôïng nöôùc laø nöôùc bieån seõ traøn saâu vaøo noäi ñòa vuøng chaâu thoå. Noùi caùch khaùc, caû vuøng chaâu thoå ñang giaãy cheát döôùi tay cuûa 14 con ñaäp chæ rieâng taïi vuøng Vaân Nam maø thoâi. Beân caïnh ñoù, söï giaûm bôùt löu löôïng cuûa doøng chaûy moät caùch ñaùng keå khoâng chæ laøm giaûm bôùt löôïng phuø sa boài ñaép vuøng chaâu thoå, maø raát coù theå laøm cho nöôùc bieån laán saâu vaøo noäi ñòa taïi neân tình traïng ñoïng muoái trong ñaát, vaø nhöõng vuøng ñaát aáy seõ trôû thaønh nhöõng vuøng ñaát cheát. Ngoaøi ra, heã luùc naøo soá nöôùc döï tröõ trong caùc hoà thuûy ñieän ôû Vaân Nam leân quaù cao laø Trung Quoác coù theå xaû ra moät caùch ñoät ngoät, gaây ra nhöõng côn luõ luït traùi muøa, gieát haïi nhaân daân vaø hoa maøu ôû caùc vuøng haï nguoàn. Baèng chöùng laø giöõa thaùng 8 naêm 2008, caùc hoà ôû Vaân Nam ñeàu quaù taûi neân Trung Quoác ñaõ xaû nöôùc ra maø khoâng heà thoâng baùo gì vôùi caùc quoác gia ôû haï nguoàn, haäu quaû laø luït loäi khuûng khieáp ñaõ xaûy ra taïi nhöõng vuøng chöa töøng bò luït loäi nhö Vaïn Töôïng (Vientian), Luang Prabang, Chiang Sean vaø Chiang Khon trong tænh Chiang Rai (Thaùi), cuõng nhö caùc tænh Nakhon Pathon, Nong Khai, Nan, Sakon Nakhon vaø Phetchabun Mukdahan trong vuøng ñoâng baéc Thaùi Lan, vaân vaân. Chính vì vaäy maø vaøo naêm 1995, boán nöôùc trong vuøng haï nguoàn soâng Meùkong laø Thaùi, Laøo, Cam Boát vaø Vieät Nam ñaõ thaønh laäp moät uûy ban coù teân laø ‘The Committee of the Agreement on the Cooperation for the Sustainable Development of the Mekong River Basin’(9), maëc daàu tröôùc ñoù ñaõ coù Meùkong Committee(10), nhöng söï hoaït ñoäng cuûa uûy hoäi naày khoâng maáy höõu hieäu. Naêm 1996, Trung Hoa vaø Mieán Ñieän ñaõ trôû thaønh hai thaønh vieân quan saùt ñoái thoaïi
(dialogue patners), nhöng coâng cuoäc vaän ñoäng
soáng coøn cho mieàn chaâu thoå soâng Meùkong vaãn coøn nhieàu khoù khaên vì
söï baát hôïp taùc cuûa Trung Quoác.
Soâng Cöûu Long Treân Ñòa Phaän Laøo: Trong
vuøng thöôïng Laøo, soâng Mekong coù raát nhieàu phuï löu lôùn mang nöôùc töø
caùc vuøng bieân giôùi Laøo-Trung Hoa vaø chaûy theo höôùng Ñoâng Baéc Taây
Nam, ñeå ñoå vaøo doøng chaûy chính cuûa noù. Ñoaïn soâng chaûy qua Mieán
Ñieän, Thaùi Lan, Laøo, Cao Mieân, roài vaøo Vieät Nam. Treân chieàu daøi hôn
4.800 caây soá, Mekong chaûy qua ñaát Trung Hoa moät ñoaïn treân 2.400 caây
soá, chaûy qua Laøo treân moät ñoaïn daøi treân 1.800 caây soá, trong ñoù Laøo
coù treân 280 caây soá laøm bieân giôùi vôùi Mieán vaø treân 800 caây soá laøm
bieân giôùi vôùi Thaùi, vaø chaûy qua hai nöôùc Vieät Nam vaø Cao Mieân moät
ñoaïn daøi treân 600 caây soá. Khuùc soâng Cöûu Long chaûy qua Mieán Ñieän
cuõng gheành thaùc vaø cuoän soùng khoâng thua gì luùc noù chaûy ngang qua
Trung Quoác. Sau ñoù soâng Cöûu Long ñöôïc duøng laøm bieân giôùi giöõa 2 nöôùc
Laøo-Thaùi treân moät ñoaïn daøi khoaûng 70 caây soá. Khuùc soâng töø Muang
Sing, Muang Long, Xieng Kok, xuoáng vuøng Tam Giaùc Vaøng, chæ tröø ñoaïn vaøi
chuïc caây soá taïi vuøng Tam Giaùc Vaøng laø baèng phaúng coøn ña phaàn caùc
vuøng khaùc cuûa con soâng treân ñoaïn naày ñeàu lôûm chôûm vôùi raát nhieàu
gheành thaùc. Töø Huay Xai (thuoäc tænh Bokeo cuûa Laøo), doøng Meùkong tieáp
tuïc laøm bieân giôùi cho hai nöôùc Laøo-Thaùi moät khoaûng gaàn 20 caây soá
nöõa, roài doøng soâng laïi chaûy vaøo noäi ñòa nöôùc Laøo, cho tôùi khi coøn
caùch Vaïn Töôïng khoaûng 100 caây soá thì noù trôû laïi laøm bieân giôùi cho
Laøo-Thaùi laàn nöõa. Treân khuùc soâng naày, song song vôùi bôø soâng coù moät
quoác loä ñi veà phía ‘The Golden Triangle’(11).
Khi chaûy vaøo ñòa phaän caùc nöôùc Laøo vaø
Thaùi Lan, doøng Meùkong nhaän nöôùc töø raát nhieàu phuï löu töø hai phía taû
ngaïn(12) vaø höõu ngaïn(13). Beân phía Laøo, töø baéc
xuoáng nam soâng Meùkong coù ít nhaát laø 17 phuï löïu, vaøo muøa khoâ, taát
caû ñeàu ñoå nöôùc vaøo doøng Meùkong, chöù khoâng laáy nöôùc cuûa Meùkong,
trong ñoù noåi tieáng nhaát laø caùc phuï löu Naäm Koong, Naäm Thaø, Naäm Peng,
Naäm Ou, ñöôïc taïo thaønh bôûi hai nhaùnh Naäm Roán vaø Naäm Luùa phaùt
nguyeân töø Lai Chaâu, Vieät Nam, Naäm Nguøm, Naäm Lik, Naäm San, Naäm Cadin,
Naäm Thôn, Naäm Muoän, Xe Bang Phai, Xe Bang Hiang, Xe Bang Nouan, Xe Doun,
vaân vaân. Treân mieàn nuùi cao cuûa vuøng Thöôïng Laøo coù nhieàu phuï löu
quan troïng ñoå nöôùc vaøo doøng Meùkong.
Soâng Naäm Ngao daøi khoaûng 50 caây soá,
phaùt nguyeân treân ñaát Laøo chaûy qua vuøng Luang Namtha, roài ñoå nöôùc vaøo
Meùkong.
Soâng Naäm Koong phaùt nguyeân trong vuøng
ñoài nuùi thöôïng Laøo, chaûy qua tænh Bokeo, roài ñoå vaøo Meùkong taïi thò
traán Huay Xai.
Soâng Naäm Thaø, phaùt nguyeân töø Vaân Nam
(Trung Hoa), daøi khoaûng 215 caây soá, chaûy qua caùc vuøng nuùi Muang Sing,
xuoáng Namtha, roài ñoå vaøo Meùkong taïi vuøng phía ñoâng nam cuûa Huay Xai.
Soâng Naäm Nghieäp, daøi chöa ñeán 100 caây
soá, chaûy vaøo tænh Boli Kham Xai, roài ñoå ra doøng Meùkong taïi Paxxan.
Doøng Naäm Peng daøi 144 caây soá, nhöïng chæ
coù khoaûng 16 caây soá ñaàu nguoàn laø coù theå ñi laïi ñöôïc, phaàn coøn laïi
chæ toaøn laø gheành thaùc, doøng soâng naày ñoå nöôùc vaøo Meùkong taïi vuøng
Pak Peng.
Soâng Naäm
Ou, baét nguoàn töø Vaân Nam beân Trung Quoác, vöøa chaûy sang ñaát Laøo noù
laïi nhaän theâm nöôùc cuûa hai con soâng Naäm Roám vaø Naäm Luùa, baét nguoàn
töø vuøng ñoài nuùi Ñieän Bieân Phuû trong noäi ñòa Vieät Nam. Soâng Naäm Roám
daøi khoaûng 60 caây soá, naèm treân cao ñoä 900 meùt, chaûy theo höôùng ñoâng
baéc-taây nam, nhaän theâm nöôùc cuûa hoà Huûi Phaï tröôùc khi nhaän theâm
nöôùc cuûa soâng Naäm Luùa ôû Möôøng Thanh, hai nhaùnh naày gaëp nhau taïi
vuøng phía nam Ñieän Bieân Phuû ñeå trôû thaønh soâng Naäm Ou tröôùc khi chaûy
qua Laøo, roài chaûy veà Luang Prabang tröôùc khi ñoå vaøo soâng Meùkong. Veà
phía Thaùi Lan, ñaùng keå nhaát laø soâng Naäm
Meâ In cuõng ñoå vaøo soâng Meùkong khoaûng gaàn vôùi soâng Naäm Ou. Thöôøng
thì caùc phuï löu mang nöôùc veà cho Mekong, nhöng ñeán muøa nöôùc leân thì
Mekong chaûy traøn meù vaø cuoàn cuoän chaûy vaøo caùc phuï löu. Suoát khoaûng
thöôïng Laøo, Mekong chaûy theo höôùng Baéc Nam vaø laø bieân giôùi thieân
nhieân giöõa hai nöôùc Laøo vaø Thaùi. Khaùc vôùi vuøng cao nguyeân Taây Taïng,
vuøng bieân giôùi thöôïng Laøo, Mieán vaø Thaùi möa nhieàu, möa to vaø laém khi
möa daàm töø ngaøy naøy qua ngaøy khaùc. Ñeán vuøng ngaõ ba bieân giôùi
Laøo-Thaùi-Mieán, loøng soâng trôû neân phaúng laëng tröôùc khi chaûy vaøo
vuøng “Tam Giaùc Vaøng.” Ngaøy tröôùc Tam Giaùc Vaøng laø vuøng chuyeân troàng
vaø saûn xuaát baïch phieán lôùn nhaát theá giôùi. Naêm 1992, ba nöôùc Thaùi,
Laøo vaø Trung Hoa ñaõ hoïp söùc nhaèm giaûm thieåu söï saûn xuaát baïch phieán
cuûa vuøng naøy. Theo caùc nhaø thaùm hieåm thì vuøng Tam Giaùc Vaøng laø trung
taâm ñieåm giöõa thöôïng nguoàn vaø haï nguoàn soâng Cöûu Long.
Soâng
Naäm Nguøm, daøi khoaûng treân 300 caây soá, phaùt nguyeân töø tænh Xieng
Khoan, chaûy vaøo tænh Vientiane, soâng Naäm nguøm coù nhieàu chi löu noåi
tieáng, trong ñoù coù soâng Naäm Hu. Doøng soâng naày chaûy Oudonxay, xuoáng
vuøng Luang Prabang noù nhaän theâm nöôùc cuûa soâng Naäm Lik tröôùc khi ñoå
vaøo doøng Meùkong.
Töø vuøng
trung Laøo xuoáng Nam Laøo, ña soá caùc phuï löu cuûa doøng Meùkong ñeàu phaùt
nguyeân töø vuøng nuùi röøng Tröôøng Sôn cuûa Vieät Nam, roài chaûy theo höôùng
ñoâng baéc-taây nam tröôùc khi ñoå vaøo doøng Meùkong. Soâng Naäm San phaùt
nguyeân töø vuøng röøng nuùi Ngheä An-Haø Tónh, chaûy qua Laøo, roài ñoå ra
doøng Meùkong taïi Pak-San. Soâng Cadin, ñöôïc keát hôïp bôûi hai nhaùnh soâng
Naäm Thôn vaø Naäm Muoän, phaùt nguyeân töø nuùi röøng Haø Tónh, roài chaûy qua
Laøo, tröôùc khi ñoå vaøo doøng Meùkong. Soâng Xe Bang Phai, phaùt nguyeân töø
Quaûng Bình. Soâng Xe Bang Hiang, phaùt nguyeân töø vuøng nuùi röøng giöõa hai
tænh Quaûng Bình vaø Quaûng Trò. Soâng Xe Bang Nuoan, phaùt nguyeân töø Quaûng
Trò. Soâng Xe Doun, phaùt nguyeân töø Thöøa Thieân, chaûy qua vuøng Champasak,
roài ñoå vaøo doøng Meùkong taïi Pakseù.
Khi chaûy
vaøo ñòa phaän Laøo vaø Thaùi Lan, ngöôøi Laøo goïi noù laø Naäm Khoong, coøn
ngöôøi Thaùi thì goïi laø Mae Khoâng(14). Khuùc soâng naøy laø bieân
giôùi thieân nhieân giöõa hai nöôùc Laøo vaø Thaùi, noù chaûy ngoaèn ngoeøo,
töø treân phi cô nhìn xuoáng noù troâng gioáng nhö moät con raén khoång loà
ñang uoán mình hai beân bôø nuùi. Soâng Mekong chaûy qua vuøng thöôïng Laøo
vôùi raát nhieàu gheành thaùc, coù phaàn nhieàu hôn nhöõng gheành ñaù beân khuùc
Lan Thöông cuûa tænh Vaân Nam, laøm caûn trôû raát nhieàu cho vieäc ñi laïi
baèng ñöôøng soâng treân ñoaïn naøy. Treân khuùc soâng naøy söï giao thoâng
baèng ñöôøng thuûy khoâng tieän vì vaøo muøa naéng thì noù gaàn nhö khoâ caïn
vôùi baõi caùt laøi doïc theo hai beân bôø soâng, chính giöõa chæ coøn moät
laïch nöôùc nhoû, hoaëc nhöõng vaùch ñaù cheo leo. Tuy nhieân, ñeán muøa baêng
tuyeát tan thì haøng tyû tyû meùt khoái nöôùc töø treân thöôïng nguoàn ñoå
xuoáng aøo aøo aàm aàm, taïo thaønh moät bieån nöôùc meânh moâng vôùi moät maøu
nöôùc ñoû ngaàu, khoâng thaáy bôø ñaâu ñaát ñaâu caû. Nuùi ñaù lôûm chôûm vaø
raûi raùc nhöõng thung luõng heïp trong vuøng ñaõ khieán cho Mekong taùch ra
raát nhieàu phaân löu nhoû. Nöôùc chaûy ngang qua khu vöïc naøy khaù trong vì
noù ñaõ chaûy qua moät vuøng nuùi ñaù khaù xa. Loøng soâng roäng heïp cheânh
leäch nhau raát nhieàu, coù nôi chaûy ngang qua thung luõng coù loøng soâng
roäng, khoâng xa ñoù soâng laïi gaëp nhöõng bôø ñaù, coù gheành chaén ngang
ñeán giöõa doøng hay gaàn hai phaàn ba doøng soâng, vì vaäy maø vaän toác chaûy
cuûa nöôùc taïi ñaây taêng leân raát nhanh. Beân phía Laøo doïc bôø Ñoâng soâng
Cöûu Long laø nhöõng thò traán lôùn nhö UÏi Khai, trong khi phía bôø Taây laø
thò traán Chieng Rai cuûa Thaùi Lan. Khuùc soâng naøy töông ñoái eâm aû vaø coù
nhieàu caù toâm nhaát. Taïi ñaây coù nhöõng con caù laêng raát to, coù con leân
ñeán 250 kí loâ vaø daøi ñeán gaàn 3 meùt. Sau ñoù soâng Mekong chaûy ngang qua
nhöõng ñoâ thò coå kính nhö coá ñoâ Luang Prabang, Vaïn Töôïng vôùi nhöõng ñeàn
ñaøi cung ñieän xöa cuûa caùc vua Laøo.
Ñeán gaàn
khoaûng cuoái bieân giôùi hai nöôùc Laøo-Thaùi, tröôùc khi chaûy vaøo noäi ñòa
ñaát Laøo, loøng soâng Mekong trôû neân nhoû heïp nhö moät con raïch nhoû,
ñöùng hai beân bôø coù theå noùi chuyeän vôùi nhau
ñöôïc. Vaøo muøa khoâ, khuùc soâng taïi ñaây
gaàn nhö khoâ caïn, xe coä coù theå baêng ngang moät caùch deã daøng. Khi vaøo
vuøng Haï Laøo thì con soâng trôû neân caïn vaø roäng hôn, loøng soâng baèng
phaúng vôùi nhieàu coàn caùt. Veà muøa khoâ, doøng soâng chaûy len loûi giöõa
caùc coàn caùt gioáng nhö nhöõng laïch nöôùc nhoû, nhöng ñeán muøa möa, nöôùc
daâng leân thaät cao vaø thaät nhanh taïo thaønh luõ vôùi söùc chaûy nhanh vaø
maïnh khoâng keùm gì khuùc soâng Lan Thöông beân Trung Quoác. Beân bôø Ñoâng
laø nhöõng ñoâ thò Thakhet, Savannakhet vaø Pakseù vôùi nhöõng sinh hoaït nhoän
nhòp khoâng keùm gì bôø Taây cuûa Thaùi Lan. Giöõa caûnh röøng nuùi huøng vó,
doøng soâng uoán khuùc quanh co theo nhöõng bôø ñaù, gheành thaùc, vôùi muoân
hình vaïn traïng khieán cho caûnh trí caøng trôû neân huøng vó hôn. Töø treân
thöôïng nguoàn nhìn xuoáng, nöôùc soâng Mekong luùc naøo cuõng aàm aàm ñoå
xuoáng nhö moät chaøng laõng töû boû thoân laøng ra ñi khoâng bao giôø quay
maët ngoù veà coá höông, duø chæ moät laàn. Taïi vuøng Thakhet vaø Savanakhet,
treân khuùc soâng daøi khoaûng 200 caây soá, Mekong coù 5 phuï löu lôùn laø Se
Koong, Seù Pan Fai, Seù Nou, Seù Pang Nun, Seù San, vaø Seù Pang Hiang. Soâng
Se Pang Hieng baét nguoàn töø phía Taây daõy Tröôøng Sôn vôùi nhöõng con suoái
caïn trong vuøng Khe Sanh-Lao Baûo, chaûy theo höôùng ñoâng baéc-taây nam,
chaûy qua Laøo vaø gaëp nhaùnh soâng Tcheùpone trong ñòa phaän thò traán
Tcheùpone, thuoäc tænh Savanakhet. Töø Tcheùpone, soâng Se Pang Hieng nhaän
theâm nöôùc töø nhieàu phuï löu khaùc nöõa tröôùc khi ñoå vaøo soâng Meùkong.
Taïi vuøng Xe-Phan-Done vuøng Haï Laøo, treân moät khuùc soâng daøi khoaûng 50
caây soá, soâng Meùkong phình ra vôùi chieàu roäng treân 14 caây soá, vôùi
treân 4.000 cuø lao lôùn nhoû. Ñoaïn töø Xe-Phan-Done ñeán Pakseù(15),
caùch Pakseù khoaûng 180 caây soá, tröôùc khi chaûy vaøo ñaát Mieân, doøng Meùkong
chaûy qua thaùc Khoâne chaén ngang doøng nöôùc, laøm cho söï löu thoâng baèng
ñöôøng thuûy giöõa Laøo vaø Cao Mieân bò giaùn ñoaïn. Thaùc Khone khoâng lôùn
hôn thaùc Niagara, nhöng löôïng nöôùc cuûa noù lôùn hôn löôïng nöôùc cuûa thaùc
Niagara nhieàu. Kyø thaät Khoâne khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät caùi thaùc, maø
noù laø moät chuoãi thaùc, coù caùi nhoâ cao khoûi loøng soâng, coù caùi ngaàm
döôùi loøng soâng, laøm cho söï ñi laïi baèng ñöôøng thuûy ôû vuøng naøy raát
nguy hieåm. Veà muøa khoâ thì Khoâne loä nguyeân hình laø moät daõy ñaù naèm
choaùn ngang loøng soâng, coøn veà muøa luõ thì nöôùc töø treân traøn xuoáng ñaäp
maïnh vaøo nhöõng taûng ñaù naèm ngay giöõa loøng soâng, taïo neân nhöõng aâm
thanh aàm aàm, ñuøng ñuøng nhö nhöõng tieáng saám seùt maø töø raát xa ngöôøi
ta cuõng coù theå nghe ñöôïc. Hai beân bôø soâng ôû vuøng naøy laø nhöõng ngoïn
nuùi cao vôùi toaøn röøng raäm. Ngoaøi ra, taïi Nam Laøo, trong huyeän
Champasak, haõy coøn pheá tích Vatthu. Pheá tích naày coù nieân ñaïi vaøo cuoái
theá kyû thöù V, ñaàu theá kyû thöù VI, nghóa laø khoaûng 3 theá kyû tröôùc
Angkor. Pheá tích naày ñöôïc xaây döïng baèng caùch keát hôïp nhieàu khoái ñaù
raát lôùn, moãi khoái naëng treân 200 taán, choàng leân nhau maø khoâng caàn
chaát keát dính (xi maêng hay oâ döôùc).
Soâng
Meùkong Treân Ñòa Phaän Cao Mieân: Soâng Se Koong laø moät trong nhöõng
phuï löu lôùn cuûa doøng Meùkong treân ñaát Laøo, vôùi hai nhaùnh lôùn laø A
Sap vaø A Lin baét nguoàn töø thung luõng A Löôùi (thuoäc tænh Thöøa Thieân),
chæ khoaûng treân 10 caây soá trong ñòa phaän Vieät Nam, sau ñoù vaøo ñòa phaän
ñaát Laøo taïi tænh Se Koong neân ñöôïc mang teân laø soâng Se Koong, sau ñoù
noù chaûy vaøo ñòa phaän tænh Atopeu, roài tieáp tuïc chaûy qua Kampuchia, roài
ñoå vaøo ñoaïn cuoái cuøng cuûa doøng Se San tröôùc khi hôïp löu vôùi Meùkong
ôû Stung Treng. Soâng Se Reù Pok ñöôïc taïo thaønh bôûi nhieàu chi löu phaùt
nguyeân töø vuøng cao nguyeân Ñaéc Laéc trong ñòa phaän Vieät Nam, chaûy sang
Laøo theo nhieàu höôùng, ñoâng baéc-taây nam, ñoâng taây vaø taây baéc-ñoâng
nam... khi vöøa ra khoûi ñòa phaän Vieät Nam, nhöõng chi löu naày hôïp nhau
thaønh soâng Se Reù Pok, sau ñoù soâng Se Reù Pok gaëp soâng Se San tröôùc khi
ñoå vaøo soâng Meùkong. Vöøa qua qua khoûi bieân giôùi Laøo-Mieân, soâng
Meùkong nhaän theâm nöôùc töø moät trong nhöõng phuï löu lôùn laø soâng Se San.
Kyø thaät Cuõng nhö nhöõng phuï löu khaùc, soâng Se San ñöôïc taïo thaønh bôûi
nhieàu chi löu phaùt nguyeân töø vuøng cao nguyeân Kontum vaø Pleiku trong ñòa
phaän Vieät Nam, trong ñoù coù hai chi löu lôùn laø soâng Ko Ko phaùt nguyeân
töø Kontum vaø soâng Dap-Pla phaùt nguyeân töø Pleiku; sau khi ra khoûi ñòa
phaän Vieät Nam, 2 con soâng naày hôïp löu laïi thaønh doøng Se San vaø ñoå
vaøo
Meùkong taïi vuøng Stung Treng; sau ñoù thì
doøng Se San laïi nhaän theâm nöôùc cuûa doøng Se Reù Pok; luùc ñeán gaàn Stung
Treng thì doøng Se San laïi nhaän theâm nöôùc cuûa doøng Se-Kong. Nghóa laø sau
khi nhaän theâm nöôùc töø hai doøng Se Kong vaø Srepok, doøng Se San ñoå vaøo
Meùkong vôùi 20 phaàn traêm löu löôïng nöôùc cuûa caû doøng Meùkong. Vuøng naøy
ñaát ñay khoâng maáy maøu môõ, neân chæ coù röøng thöa moïc treân lôùp ñaát
ñoû. Tuy nhieân, ñaây laø khuùc soâng coù nhieàu caù toâm nhaát trong caùc
phaàn soâng Mekong chaûy qua Laøo. Mekong chaûy qua gaàn 90 phaàn traêm toaøn
theå dieän tích nöôùc Laøo, nhöng Laøo vaãn laø moät trong nhöõng nöôùc ngheøo
nhaát trong vuøng naøy. Tuy nhieân, khi chaûy saâu vaøo ñòa phaän Cao Mieân
loøng soâng roäng vaø saâu hôn neân chöùa ñöôïc moät löu löôïng nöôùc thaät
lôùn vaø bôùt chaûy xieát hôn. Doïc hai beân bôø töø Khoâne tôùi vuøng Bieån
Hoà löa thöa nhöõng thaønh phoá khoâng sung tuùc maáy nhö Stung-Treng, Kratieù,
Kompong Cham, vaø Nam Vang. Coù theå noùi soâng Mekong, töø thöôïng nguoàn ñeán
bieån, laø con soâng chaûy qua caùc vuøng kyø laï vaø bí aån nhaát treân ñòa
caàu naøy. Khoaûng treân 1.000 caây soá chaûy qua Trung Hoa, coù nhöõng ñoaïn
soâng chaûy qua gheành thaùc lô löûng trong maây, vì ñòa hình taïi nhöõng vuøng
naøy coù nôi cao ñeán boán naêm ngaøn meùt. Treân khuùc soâng Lan Thöông, coù
nhöõng gheành thaùc cao ñeán 5.249 meùt.
Bieån
Nöôùc Ngoït Treân Doøng Meùkong: Sau khi vöôït qua khoâng bieát bao
nhieâu laø gheành thaùc, soâng Cöûu Long chaûy vaøo ñaát Cao Mieân, vaø chính
taïi ñaây noù ñaõ teû nguoàn ñeå chaûy vaøo hoà Tonle Sap, ñaây laø bieån nöôùc
ngoït nuoâi döôõng nhöõng thaønh phoá lôùn nhaát cuûa Campuchia. Böng Tonle Sap
tieáng Khmer coù nghóa laø hoà nöôùc ngoït, ngöôøi Hoa ñoïc ra laø Thoân Loâi
Hoà, coøn ngöôøi Vieät goïi laø Bieån Hoà, caùch Nam Vang khoaûng 150 caây soá
veà höôùng baéc gioáng nhö hình soá 8. Ñaây laø moät trong nhöõng hoà nöôùc
thieân nhieân lôùn nhaát trong vuøng Ñoâng Nam AÙ. Hoà daøi treân 160 caây soá
vaø roäng treân 30 caây soá. Ñöùng beân naøy hoà nhìn sang beân kia chaúng
khaùc naøo ñöùng treân moät bôø bieån buøn, chæ thaáy trôøi nöôùc bao la maø
thoâi. Töø Kompong Cham, soâng Meùkong chaûy xuoáng Phnom Penh, ñeán ngaõ tö
Tonlesap, doøng soâng naày chia laøm 4 ngaõ, moät laø Meùkong theo höôùng
baéc-nam, hai laø doøng Tonlesap ñoå leân Bieån Hoà theo höôùng taây baéc, ba
laø doøng Bassac Thöôïng naèm veà höôùng ñoâng nam cuûa Phnom-Penh, vaø boán
laø doøng Bassac Haï naèm veà höôùng taây nam cuûa Phnom Penh. Bieån Hoà laø
moät caùi hoà nöôùc ngoït thaät lôùn, naèm veà höôùng taây baéc cuûa Phnom
Penh, theo höôùng taây baéc-ñoâng nam. Bieån Hoà chính laø caùi noâi khai sanh
ra nhöõng thaønh phoá lôùn cuõng nhö neàn vaên hoùa Angkor taïi Campuchia, nhö
thaønh phoá Siem Reap, khoaûng 10 caây soá veà phía baéc cuûa Bieån Hoà. Angkor
Wat vaø Angkor Thom cuõng naèm trong thaønh phoá Siem Reap vaø caùch phía baéc
cuûa Bieån Hoà khoâng xa laém. Phía ñoâng cuûa Bieån Hoà laø thaønh phoá
Kompong Thom, naèm treân quoác loä 6. Veà phía taây, treân ñænh choùt cuûa
Bieån Hoà laø thaønh phoá Battambang, naèm treân truïc loä 5 theo höôùng ñoâng
nam veà Phnom Penh. Treân truïc loä naày coøn nhieàu thaønh phoá noåi tieáng
khaùc nhö Pursat, Kompong Chhnang vaø Oudong. Vuøng chung quan Bieån Hoà laø
moät heä thoáng soâng raïch chaèn chòt, taát caû ñeàu ñoå vaøo Bieån Hoà. Trong
tænh Battambang coù phuï löu Sankeù, chaûy theo höôùng taây baéc-ñoâng nam,
ngang qua thaønh phoá Battambang, roài ñoå nöôùc vaøo Bieån Hoà. Doøng Sankeù
coù nhieàu phuï löu khaùc nöõa töø caùc tænh Battambang, Banteay Meanchay vaø
Siem Reap. Trong tænh Pursat coù doøng Pursat, phaùt nguyeân töø daõy nuùi Ñaäu
Khaáu, chaûy qua Kompong Chhnang vaø Pursat, theo höôùng taây nam-ñoâng baéc,
roài ñoå nöôùc vaøo Bieån Hoà taïi phía baéc cuûa tænh Pursat. Töôûng cuõng
neân nhaéc laïi laø hai phaàn ba cuûa vuøng Bieån Hoà naèm troïn trong ñòa
phaän cuûa tænh Kompong Chhnang. Chính vì vaäy maø ngaønh ngö nghieäp cuûa tænh
naày raát phaùt ñaït. Vaøo thaùng 6 nöôùc soâng cuøng vôùi nöôùc möa cuøng
chaûy xuoáng haï nguoàn moät maøu nöôùc ñoû ngaàu, khieán doøng soâng Tonle Sap
ñoåi chieàu chaûy ngöôïc vaøo Bieån Hoà laøm cho dieän tích maët hoà taêng leân
gaáp 5 laàn (khoaûng 1,5 trieäu maãu). Sang muøa khoâ vaøo thaùng 11, nöôùc
Bieån Hoà baét ñaàu chaûy ra ñeå ñoå vaøo hai doøng Bassac Thöôïng vaø Bassac
Haï. Luùc naày tröõ löôïng caù toâm
trong
hoà nhieàu khoâng bieát cô man naøo maø keå cho xieát. Ñeán thaùng 2 thì maët
hoà co laïi chæ coøn khoaûng chöøng 300 ngaøn maãu maø thoâi.
Luùc ñoù
Bieån Hoà nhö ‘moät noài suùp ñaày rau töôi vaø caù’. Theo tin AFP 3/6/98: Toå
chöùc UNESCO tuyeân boá coâng nhaän Bieån Hoà cuûa Cam Boát laø khu Baûo Toàn
Sinh Thaùi Quoác Teá (International Biosphere Reserve) cuøng vôùi 337 kyø quan
thieân nhieân khaùc treân theá giôùi. Söï coâng nhaän naày chaúng nhöõng giuùp
baûo veä Bieån Hoà maø coøn giaùn tieáp baûo veä moâi sinh vuøng Ñoàng Baèng
Soâng Cöûu Long nöõa(16).
***
2- http://huynhhuuduc.blogspot.com/2019/11/at-phuong-nam-2-tiep-theo-phu-nam-phan-1.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét