Phiếm về Câu Đối "Da trắng vỗ bì bạch"

Đã 3 thế kỷ trôi qua, đến nay vẫn còn nóng hổi về một Câu Đối. Đó là vế Ra của Bà Đoàn Thị Điểm. Theo giai thoại của dân gian, khi bà đang tắm, trạng Quỳnh đòi vào tắm chung, nhưng bà không chịu, Trạng nhà ta cứ kì kèo mãi. Túng thế Bà mới thách đối, Trạng đồng ý. Sẵn đang tắm, nước chảy trên thân, Bà liền vỗ vào và cất tiếng:

- "Da trắng vỗ bì bạch".

Trạng nhà ta đứng ngơ ngẩn một lúc rồi đành bỏ cuộc, vì vế ra quá hiểm hóc. Và như thế, kể từ đó, thi nhân văn sĩ trong nước không ngừng tìm cho ra vế đối với câu"Da trắng vỗ bì bạch".

Đến mãi tận hôm nay, khoảng 300 năm đăng đẳng, đã có hàng mấy mươi câu (có thể lên đến hàng trăm) đã được các nhà Thơ, Văn đối lại:

Trời xanh màu thiên thanh (tương truyền là của Trạng Quỳnh sau đó mới nghĩ ra)

Rừng sâu mưa lâm thâm (Nguyễn Tài Cẩn)

Quạ vàng đội kim ô (không rõ)

Tay tơ sờ tí ti (không rõ)

Nhà vàng ngồi đường hoàng (không rõ)

Áo vàng mặc trang hoàng (không rõ)

Đêm đen sờ dạ thâm (không rõ)

Đêm đen nhìn tối thui (chưa biết)

Mây đen quyện ô vân (Phạm Tuyên)

Gấu vàng ăn Hùng Hoàng (chưa rõ)

Tóc xanh thấy phát thương (chưa rõ)

Béo phù thở phì phò (Lê Anh Chí)

Áo xanh lay lục phục (Lê Anh Chí)

Quần áo vung phùng phục (Lê Anh Chí)

Đá chàm sờ lam nham (Lê Anh Chí)

Suối đỏ khoan thông hồng (khuyết danh)

Biển Tây có Hải Âu (khuyết danh)

Lên núi gặp thượng sơn (khuyết danh)

Bắp vàng đợi ngô huỳnh (khuyết danh)

Mực đen dính mặc huyền (khuyết danh)

Giấy đỏ viết chu da (khuyết danh)

Sen xấu mọc liên tục (khuyết danh)

Bẩy xanh la thất thanh (khuyết danh)

Lưỡi đỏ ngó thiệt hồng (khuyết danh)

Mũi thấp hun tị ti (khuyết danh)

Giếng nhỏ bé tỉnh tinh (khuyết danh)

....

Và mới đây tôi được biết thêm câu:

- Vợ buồn than thê thảm (khuyết danh, nghe đâu câu này xuất hiện năm 1963)

- Vợ lành kêu thê lương (Trần Xuân Dũng)

Có một số người cho rằng chỉ có vế đối " Rừng sâu mưa lâm thâm" là Chỉnh thôi, vì "lâm thâm" có nghĩa là rừng sâu, tương hình và "lâm thâm" còn là tiếng mưa rơi nên có cả tượng thanh. Tuy nhiên câu đối này đã bị Học giả An Chi (Võ Thiện Hoa) bát bỏ vì đối sai tự loại (mưa không thể đối với vỗ")...

Ngoài ra câu đối này còn sai Luật Thanh trong Đối Thơ.

Vế đối nhiều thế đấy, nhưng không có vế nào đối chỉnh cả. Tại Sao? Để giải thích lý do, chúng ta phải tìm hiểu vế ra "Da trắng vỗ bì bạch".

1- Vế Ra của bà Đoàn Thị Điểm là Câu đối thơ luật Đường 5 chữ. Do đó vế đối phải tôn trọng luật Thanh:

                          Da trắng vỗ bì bạch

                            t     T     b   B   T

 Vế đối phải là:

                            b    B     t    T   B

 

Nhìn lại các Vế Đối, Chúng ta thấy hầu hết đều không đáp ứng Luật Bằng Trắc trong Đối Thơ.

2- "Bì Bạch" theo nghĩa Nôm là một từ tượng thanh mô tả tiếng kêu khi bàn tay vỗ vào da thịt lúc nước đang chảy trên thân người.

 "Bì Bạch" ở đây còn là tượng hình (da trắng).

 

3- "Bì Bạch" còn là từ láy.

Như vậy Vế ra của bà Đoàn Thị Điểm gồm cả tượng hình và tượng thanh , trong khi đa số các vế đối đều sử dụng hoặc tượng hình hoặc tượng thanh mà thôi, dù có cùng tự loại.

Nhìn chung, các vế đối hầu hết đều thiếu một hoặc vài điều kiện, có được điều này thì thiếu mất điều kia. Vì vậy, tính đến ngày hôm nay, Vế Ra của Bà vẫn chưa có ai đối được vì những lý do như vừa nêu.

Trên đây chỉ là một vài ý cá nhân. Hy vọng Trang Nhà sẽ nhận thêm những ý kiến khác về Vế Ra của bà Đoàn Thị Điểm.

 

Huỳnh Hữu Đức